Αναφέροντας τον όρο Πολιτικός Κινηματογράφος, γρήγορα
αντιλαμβανόμαστε πως πρόκειται μάλλον για έναν προβληματικό χαρακτηρισμό’ πως
μπορούμε να τον οριοθετήσουμε; Ως συνήθως πολιτικές θεωρούμε τις ταινίες όπου
γίνεται αναφορά στις κομματικές διεργασίες ή γενικότερα νομής της εξουσίας και
κυρίως καταγγελίας αυτής, των θεσμών και των ανθρώπων κύρους που τη
στελεχώνουν. Η πολιτική όμως αφορά πολλά περισσότερα’ είναι οι οικονομικές
σχέσεις και κατ’ επέκταση η κοινωνική διαστρωμάτωση αυτή που μας καθορίζει και
μας τοποθετεί σε ένα σύστημα. Συνεπώς όποτε η Τέχνη εκφράζεται, καθιστά άμεσα
τη Δημιουργία ως μια πολιτική τοποθέτηση.
 |
| Charlie Chaplin_'Modern Times' {1936} |
Είθισται να θεωρούμε πολιτικές τις ταινίες με «προοδευτικό» προσανατολισμό,
αλλά αυτό δεν είναι ακριβές. Ο Κινηματογράφος, έπειτα από τα πρώτα αμήχανα χρόνια,
γίνεται μέσο εκμετάλλευσης διαφόρων προπαγανδιστικών μηχανισμών λόγω της μεγάλης
απήχησης που είχε στις μάζες, τουλάχιστον μέχρι την έλευση της τηλεόρασης. Χρησιμοποιήθηκε
για να περάσει τα μηνύματα τόσο από την ‘Αριστερή’, όσο και από την ‘Δεξιά’
πλευρά. Έγινε το μέσο άσκησης πολιτικής όσον αφορά το φύλο ή τη φυλή, τις
θρησκευτικές και εν γένει πνευματικές αναζητήσεις, τη σεξουαλικότητα και την
«κανονικότητα» του ατόμου μέσα στο κοινωνικό σύνολο.
Η στρατευμένη τέχνη, είναι μια μορφή πολιτικού
κινηματογράφου, είτε παροτρύνεται και χρηματοδοτείται από κάποια κέντρα, είτε
οι δημιουργοί της είναι συνειδητοί θιασώτες και προπαγανδιστές ιδεολογιών και
κοσμοθεωριών και έχουν συγκεκριμένους πολιτικούς στόχους. Μ’ αυτόν τον τρόπο
πολλές φορές όμως χάνεται η καλλιτεχνικότητα και μειώνεται η ελευθερία του
δημιουργού ο οποίος εγκλωβίζεται σε θεωρητικά σχήματα, καθώς υποτάσσεται σε
κανόνες που τους έχουν ορίσει άλλοι και όχι η αρτίστικη ματιά του. Υπάρχουν το
λοιπόν τα καθαρά προπαγανδιστικά δημιουργήματα – όπως είναι τα ντοκιμαντέρ του
είδους – που είναι διδακτικά γιατί θεωρούν πως έχουν καθήκον να επιτελέσουν
κάποιο σκοπό και αυτά που περνούν κρυφά μηνύματα, είτε γιατί θέλουν να
προσπεράσουν την λογοκρισία, είτε γιατί η αλληγορία είναι το καλλιτεχνικό τους
ζητούμενο.
Πολιτική χροιά έχει επίσης η παρουσίαση και μόνο μιας
κοινωνικής κατάστασης, η ανέχεια, η κοινωνική πάλη, η έντονη ανισότητα η οποία
διαπιστώνεται μέσω της καθημερινότητας. Το αυτονόητο το οποίο ενοχλεί, γίνεται
ο μοχλός κίνησης της σκέψης και της κοινωνικής συνείδησης του όχλου. Πολιτική
όμως ασκεί ο Δημιουργός όχι μόνο με την έκθεση των συμπτωμάτων μιας κοινωνικής
κατάστασης, αλλά και έρευνας και κατανόησης των βαθύτερων αιτίων που γέννησαν
αυτή την κατάσταση. Τότε πραγματικά ασκεί επιρροή και «γράφει» ξανά την
ιστορία. Σ’ αυτό το σημείο είναι που τίθενται τα αιώνια ερωτήματα... άραγε η
Τέχνη μπορεί να ασκήσει έλεγχο κατά της εξουσίας, να επιφέρει κοινωνική αλλαγή;
Θεωρώ πως η Τέχνη - επιμένω να τη γράφω με κεφαλαίο το αρχικό της γράμμα –
διαπλάθει και επηρεάζει πολιτισμικά τον καθένα, ακούσια και εκούσια.
Καθώς η Ιστορία κινείται – με τα σκαμπανεβάσματά της – πάντα προς τα μπροστά, η συνεισφορά της Τέχνης στην κατανόηση και την καλυτέρευση της Ανθρωπότητας είναι καίρια. «Η αισθητική είναι η ηθική του μέλλοντος» κατά τον Friedrich Nietzsche και ο Κινηματογράφος ως μέσο παραγωγής αισθητικών δημιουργημάτων και προτύπων οφείλει να συνεχίσει το κοινωνικό και καλλιτεχνικό του έργο σε οποιεσδήποτε συνθήκες και αν λειτουργεί - ακόμα και αν βρίσκεται σε μαρασμό - και να βρει τα νέα εκείνα εκφραστικά μέσα που θα τον κάνουν αποτελεσματικότερο’ μη λησμονούμε πως και απ’ τον αρνητισμό μπορούμε να βγάλουμε τα θετικότερα συμπεράσματα. Ο Κινηματογράφος εν κατακλείδι περνά και απ’ τις τρείς παρακάτω φάσεις : συντελεί στην κοινωνική πορεία, οσμίζεται τον αέρα των κοινωνικών αλλαγών & παρασύρεται απ’ τις πολιτικές εξελίξεις !
